Het is inmiddels een bekend probleem voor de meeste scholen: de uitval van leraren en de daaropvolgende zoektocht naar goede vervanging. Om die reden sloegen 29 schoolbesturen in de regio Rotterdam en Den Haag de handen ineen. Samen hebben zij de inhuur van leraren, leraar-ondersteuners en onderwijsassistenten in het basisonderwijs en het speciaal onderwijs aanbesteed. Sinds 1 januari jl. kan elke school van de aangesloten besturen rekenen op de juiste persoon voor de baan én voor een uniform tarief waarbij op dezelfde manier naar inschaling wordt gekeken. “Daar wordt het hele onderwijs beter van”, zegt Renata Voss, bestuurder van BOOR in Rotterdam en een van de initiatiefnemers.
Om te beginnen maar eens een kijkje in de praktijk. Er valt een leerkracht uit. Hier krijgt elke school weleens mee te maken. In het eigen team is niemand beschikbaar - iedereen staat al voor een groep of vervult andere essentiële taken. Ook de vervangingspools zijn leeg, zowel die van de school zelf alsook die vanuit het bestuur. Dan volgt een beroep doen op uitzendbureaus als er behoefte is aan tijdelijke inzet om daarmee de continuïteit van het onderwijs te kunnen waarborgen.
Het lerarentekort is de afgelopen jaren steeds groter geworden en blijft, ondanks alle inspanningen, toenemen. Zeker in de grote steden wordt er dan ook steeds vaker een beroep gedaan op de inhuur van extern personeel.
Urgentie
“Maar precies daar begonnen veelal de problemen”, stelt Ewald van Vliet, bestuurder bij Lucas Onderwijs in Den Haag en mede-initiatiefnemer van de aanbesteding. Het lerarentekort vormt in de regio Rotterdam en Den Haag een enorme uitdaging. Als gevolg van die schaarste op de markt zie je steeds vaker excessen in voorwaarden en uurtarieven en een ongewenste balans tussen gediplomeerde leraren en anders opgeleide professionals ontstaan. Tarieven rijzen de pan uit, pluriforme afspraken zorgen bovendien voor ongewenste concurrentie tussen verschillende schoolbesturen.”
Van Vliet: “Dat leidde op veel plekken tot een negatief effect op de onderwijskwaliteit. En wie betaalt vervolgens de prijs? Juist, de leerling. Een zeer onwenselijke situatie.”
Dat moest veranderen, besloten acht schoolbesturen - vier uit Rotterdam en vier uit Den Haag. De urgentie van het probleem werd zodanig groot dat zij de handen
ineensloegen. Het idee: een gezamenlijke aanbesteding optuigen, gericht op uitzend- en detacheringsbureaus, voor de inhuur van onderwijzend of onderwijs-ondersteunend personeel voor het basisonderwijs en het speciaal onderwijs.
Uiteindelijk bleef het niet bij deze acht organisaties; nog 21 andere besturen sloten zich bij de aanbesteding aan. Samen sterk met één gezamenlijk doel voor ogen: een gezondere balans op de onderwijsarbeidsmarkt met behoud van de kwaliteit van het onderwijs.
Aanbesteding
Na een marktconsultatie waarbij verschillende uitzendbureaus zijn gesproken over de (on)mogelijkheden van externe inhuur in het onderwijs en de manier van aanbesteden, is een aanbesteding gestart. Tijdens de aanbesteding presenteerde uitzendbureaus en detacheerders hoe zij invulling kunnen geven aan capaciteitsbehoeften van scholen. Van Vliet: “Na een zeer uitgebreid en gedegen proces is een aantal aanbieders geselecteerd om de komende jaren de externe inhuur van de aangesloten besturen in te vullen. Met deze bureaus zijn door middel van de aanbesteding reële marktconforme (financiële) afspraken gemaakt.” Maar, voegt hij daaraan toe: “belangrijker is nog dat we met hen afspraken hebben gemaakt waarmee we de onderwijskwaliteit bij externe inhuur borgen. Als er gevraagd wordt om een bevoegde leraar dan volstaat een onderwijsassistent niet.”
Als voorbeeld noemt Voss: “Een uitgangspunt is dat de schoolbesturen zelf mensen opleiden en dus geen studenten via een uitzendbureau inzetten”.
In de gezamenlijke aanbesteding namen de besturen bij de voorwaarden ook op dat uitzendbureaus dienen te handelen volgens de afspraken in de cao primair onderwijs waar het gaat om inschaling en een aantal overige arbeidsvoorwaarden.
Voss: “Je wilt niet dat er te veel verschil ontstaat tussen de arbeidsvoorwaarden van een inhuurkracht en een vaste kracht. Als een inhuurkracht beduidend meer verdient dan de vaste kracht met dezelfde werkervaring, creëert dat een onwenselijke situatie. Het komt de sfeer op een school - het teamgevoel dat op een school zo hard nodig is - in ieder geval niet ten goede.”
Het beste voor de leerling
Hierdoor worden de gezamenlijke besturen geen onderlinge concurrenten van elkaar.
“Reële prijzen voor goede kwaliteit; daar wordt het hele onderwijs beter van”, gelooft Voss. “Ons gezamenlijke doel is - vooropgesteld - de borging van de kwaliteit van het onderwijs. Dat is waar we ons immers allemaal voor inzetten; het best denkbare onderwijs voor onze leerlingen. En dat vraagt om gekwalificeerde mensen voor de klas, dag in dag uit, ook met de inzet van externe partijen. Daar was de aanbesteding ons om te doen. ”
Inhuren
De aanbesteding is inmiddels afgerond. Sinds uiterlijk 1 maart werken alle deelnemende besturen volgens de nieuwe werkwijze. Hoe gaat het nu in zijn werk? Nog altijd is de inhuur van extern personeel een laatste redmiddel, stellen de initiatiefnemers, als scholen de uitval zelf niet kunnen opvangen en als de flexibele pools zijn uitgeput.
In dat geval zet een schoolbestuur van het basisonderwijs of het speciaal onderwijs een offerteaanvraag uit: wat is er nodig is, voor hoeveel uren en voor welke periode, en aan welke competenties moet de inhuurkracht voldoen. Alle uitzendbureaus die meedoen maken een gelijke kans om een geschikte kandidaat aan te leveren.
Voss: “Alle gecontracteerde uitzendbureaus krijgen dezelfde aanvraag en hun aanbod wordt op dezelfde manier beoordeeld - we noemen dat de minicompetitie. Zo zorgen we voor een eerlijk proces waarin we altijd de meest geschikte persoon kunnen matchen met de baan. Uiteraard is het ook mogelijk om via dezelfde weg een spoedaanvraag te doen.”
‘29 besturen die niet formeel verbonden zijn maar gezamenlijk wel één aanbesteding opzetten: dat is best heel bijzonder!’
Unieke samenwerking
Het mag wel even gezegd worden: 29 besturen die níet formeel verbonden zijn, zetten gezamenlijk één aanbesteding op. Dat is, zowel inkoop technisch als organisatorisch gezien, best heel bijzonder. “Ja, daar zijn we trots op”, bekent Voss lachend. “Het geeft ook aan hoezeer de nood is gevoeld.” Van Vliet: “Zoveel partijen samen, dat heeft om veel afstemming en flexibiliteit gevraagd. Het toont de kracht van samen sterk. De besturen hebben óver het eigen organisatiebelang naar het brede belang van het onderwijs gekeken.”
Onderling zijn ook afspraken gemaakt, die zijn vastgelegd in een samenwerkings-overeenkomst. Zo is er afgesproken dat de schoolbesturen alleen samenwerken met de aangesloten bureaus. Voss: “Uitzendkrachten van andere uitzendbureaus kunnen op onze scholen niet meer worden ingehuurd. Tenzij ze overstappen naar de aangesloten bureaus.” Van Vliet vult aan: “Lerarenuitval kun je natuurlijk nooit voorkomen, maar op deze manier kunnen we de kwaliteit van onderwijs in ieder geval blijven garanderen. Zo dragen we allemaal ons steentje bij aan goed onderwijs in een prettige en gezonde werkomgeving!”