Het was kort voor het uitbreken van de Tweede Wereldoorlog. Harry Tels - een oud-Erasmiaan, jongste uit een gezin met drie zussen en zelf echtgenoot en vader van twee kinderen - trad op als scheidsrechter bij een internationaal schermtoernooi. Een van de deelnemers was Reinhard Heydrich, een opkomend figuur in de rangen van de SS die later een duistere rol zou spelen in nazi-Duitsland. De volksliederen werden gespeeld. Harry Tels stond net als de andere aanwezigen bij elk volkslied op, als blijk van respect. Behalve toen de Duitsers het Horst-Wessel-Lied ten gehore brachten, het partijlied van de Nationaalsocialistische Duitse Arbeiderspartij waarin verachtelijke woorden over Joden werden gezongen. Heydrich was zo gepikeerd om deze daad van verzet dat hij na de wedstrijd de naam van de scheidsrechter achterhaalde.

De oorlog barstte los en Rotterdam werd bezet door de nazi's. Helaas voor Harry Tels had Heydrich een ijzersterk geheugen. Op 17 oktober 1940 werd hij gearresteerd in zijn eigen huis en zeven maanden lang vastgehouden in een donkere politiecel aan het Haagseveer. Zijn vrouw, vol onbegrip, kreeg slechts te horen: 'Orders van Heydrich’.

Op 22 mei 1941 werd Harry Tels gedeporteerd en uiteindelijk vond hij zijn droeve einde in kamp Mauthausen, op slechts 45-jarige leeftijd.

Ondeugend

Harry Tels' naam prijkte, samen met die van vele anderen, op de lijst die Jada Diwan dit jaar in handen kreeg. Allen oud-Erasmianen die tijdens de Tweede Wereldoorlog werden vermoord.

Jada: “Toen ik las dat Harry een SS'er had beledigd, was ik meteen geboeid. Ik ben zelf ook niet op mijn mondje gevallen, dus ik voelde een connectie.”

Maar behalve het incident met de SS'er en de afschuwelijke afloop daarvan, wist Jada eigenlijk niets over Harry Tels. Daarvoor dook ze de archieven in. “Eerst stortte ik me op het archief van het Erasmiaans Gymnasium. Dat was fascinerend, want zo ontdekte ik wat voor leerling hij was geweest. Best ondeugend, kan ik je vertellen. Hij zat hier van 1909 tot 1915 en had het Alfa-profiel. Hij werd vaak de klas uitgestuurd. En de docenten schreven altijd de grappigste dingen in zijn rapporten. Zo schreef de heer Leopold, docent Grieks (de bekende Rotterdamse dichter, red.), dat hij de hoop in Harry had opgegeven. Ook zijn docent Latijn, de heer Engers, merkte in de vijfde klas op dat Harry veel in zijn mars had, maar dat hij wegens luiheid een onvoldoende had gekregen. ‘Zal voor Latijn extra moeten werken’, schreef hij.

Later, toen Jada het Rotterdamse Stadsarchief doorspitte en vervolgens de Duitse en zelfs internationale archieven raadpleegde, ontdekte ze uit welke familie hij kwam en hoe zijn leven zich ontvouwde. “Hij is uiteindelijk advocaat geworden, trouwde en kreeg drie kinderen.”

De leerlingen kregen hulp van Anne Schram Ouweneel, eveneens een oud-leerlinge van het Erasmiaans. Ouweneel begon in 2002 met het in kaart brengen van oud-Erasmiaanse oorlogsslachtoffers, wat uiteindelijk leidde tot dit project. Zij wees leerlingen zoals Jada de weg in de archieven en hielp hen nabestaanden van ‘hun’ slachtoffer op te sporen.

Jada slaagde erin drie (achter)kleinkinderen op te sporen, en alle drie zullen zij naar de tentoonstelling en herdenking op 14 mei komen, die op school zal plaatsvinden. “Ik heb ze allemaal opgebeld, zelfs met een enkeling afgesproken. Ja, dat was reuzespannend en ergens ook best emotioneel. Er komen nabestaanden uit Den Haag, Frankrijk en zelfs helemaal uit Israël. Dat vind ik heel bijzonder. Ik heb ze allemaal gesproken. Zij konden mij dingen vertellen, maar wisten op hun beurt ook niet alles wat ik had ontdekt.”

Geen journalist maar psychiater

Het project vormt het profielwerkstuk van Jada, waar ze al zo'n 150 uur aan heeft besteed. Het voelde als echte onderzoeksjournalistiek, maar Jada ambieert geenszins een carrière in die richting. Historicus, misschien? Ook niet. Ze lacht even om de suggestie. Vroeger wilde ze dierenarts worden, vertelt ze dan, maar toen ze allergisch bleek voor al die harige vachten, leek dat toch geen goed idee. Chirurg dan maar? In ieder geval had Jada op de basisschool al een grote fascinatie voor de Grieken en Romeinen, en met een vwo-advies op zak bezocht ze diverse gymnasia.

“De keuze viel op het Erasmiaans omdat ik de sfeer hier zo goed vond. Het voelde meteen goed! Ik heb ook geen moment spijt gehad. Zeker nu het einde in zicht komt en ik zoveel vriendschappen en mooie ervaringen heb opgedaan, kijk ik met veel liefde en plezier terug. De reis naar Rome was fantastisch, die herinneringen draag ik altijd bij me. De docenten weten zoveel te vertellen, je loopt gewoon door de geschiedenis.”

Gaandeweg ontwikkelde Jada steeds meer interesse in psychologie. Waarom dan geen psychiater worden? De eerste stappen zijn reeds gezet; Jada heeft zich aangemeld voor de opleiding geneeskunde aan het Erasmus MC. “Zo'n aanmelding is intensief en de belangstelling groot. Veel van mijn jaargenoten hebben het doorlopen. Je begint met een kennistoets en daarna volgen er nog drie toetsen. Er wordt gevraagd naar je cijferlijst van 5VWO, je portfolio... Pas als je daarvoor slaagt, kom je in aanmerking voor de loting.”

Heeft Jada goede hoop? Opnieuw lachend haalt ze haar schouders op. “Ik heb mijn uiterste best gedaan. We zullen zien.” Plan B? Biofarmaceutische wetenschappen.

Trots

Een drukbezette dame, we kunnen niet anders zeggen. Tussen het studeren voor de eindexamens door vindt Jada nog tijd voor vrijwilligerswerk in de ouderenzorg en een bijbaantje bij Kruidvat. En dan is er ook nog het profielwerkstuk over Harry Tels. Op 14 mei komt alles samen. Zijn foto schittert dan op een groot display, naast zijn verhaal, brieven en documenten die zijn veel te korte leven schetsen. Jada: “Het is prachtig om Harry op deze manier te kunnen eren, om iemand na zo'n lange tijd weer een echt gezicht te mogen geven. Daar ben ik absoluut trots op.”