En daar is ‘ie weer: de eindejaarslockdown. Het is al bijna een traditie.
Richting de kerstvakantie gaan de docentenharten sneller kloppen. Eindelijk tijd om met de klas het jaar goed af te sluiten en vooruit te kijken. Kerstgala, kerstontbijt, samen zingen. Mooie tradities die een overgang markeren en die ons helpen elkaar te ontmoeten. Waar het basisonderwijs nog het “geluk” had dat ze dit jaar een soort van op tijd op de hoogte waren van de lockdown en toch nog iets kerstigs/afsluitend konden doen, kwam het VO wederom voor een online-uitdaging te staan. Hoe vind je je leerlingen in de online wereld? En hoe houden we elkaar als collega’s goed vast?
Rituelen en tradities helpen ons om onszelf te positioneren binnen onze cultuur, ons gezin, onze generatie. Ze brengen ons bij elkaar en helpen ons om duidelijk te maken wie we samen zijn, en wat we belangrijk vinden. Samenzijn, de doden herdenken, een nieuw begin markeren met vuurwerk of lichtjes, vasten…. Als je kijkt naar hoe rituelen en tradities in verschillende culturen op elkaar lijken, zou je kunnen zeggen dat je in die tradities gemakkelijk de menselijke waarden kunt terugzien.
Zoals tradities en rituelen kunnen horen bij je geloof of culturele achtergrond, zo kennen ook veel scholen tradities die markeren wie ze zijn. Op Thorbecke Nieuwerkerk, waar ik lesgeef, is dat bijvoorbeeld het kerstgala en kerstontbijt, Paarse Vrijdag, de 4 mei herdenking, het galgenmaal voorafgaand aan de centraal examens en het voedsel inzamelen voor De Boodschappenkast (voedselbank). Sommige van die tradities zijn al heel oud, anderen ontstaan sinds een aantal jaar. Dat we Paarse Vrijdag steeds uitgebreider vieren zegt iets over de verantwoordelijkheid die we als team voelen voor hoe veilig onze leerlingen zich voelen en hoe veilig wij ons kunnen voelen. Dat we sinds twee jaar het oorlogsmonument in Nieuwerkerk hebben geadopteerd, laat zien dat we onze leerlingen geschiedenis mee willen geven en er samen met hen van willen blijven leren, maar ook dat we als school verantwoordelijk zijn voor onze omgeving door het monument in ere te houden. Een belangrijke traditie voor het team is samen het schooljaar eindigen met een uitje. En dan heb je nog de kleine rituelen. Een groep collega’s die ieder weekend samen gaan fietsen, de Sla-je-slaatjesclub die wekelijks sla voor elkaar maakt en het groepje dat op vrijdag altijd nog even de kroeg opzoekt.
Het fijne van tradities en rituelen is dat ze zijn wat ze zijn. Je hoeft het niet meer te bedenken, je doet het gewoon. Samen. Ieder jaar, iedere maand, iedere week opnieuw. Je kunt je volledig richten op de betekenis die het ritueel heeft. Dat is geen gemakzucht, het is bijna voorwaardelijk voor de ervaring. Dit gegeven wordt door corona echter al maanden onderuitgehaald. Ik kan me de laatste “want zo doen we het altijd- schoolactiviteit” eigenlijk al niet meer herinneren. De diplomering werd een drive-thru gebeuren, het kerstontbijt een quiz, en Sinterklaas kwam alleen nog maar op film de boel op stelten zetten. Een kerstgala is voor de meeste van onze leerlingen een utopie. Je hebt van dat ideale feest wel gehoord, maar het lijkt ver buiten je bereik te zijn.
Tijdens de eerste lockdown was het bedenken van nieuwe manieren om tradities en rituelen vorm te geven bijna een nieuwe traditie op zich. Online schoolfeesten, quizzen met de hele school, digitaal je rapport ophalen, als jaarafsluiting je directeur uit een online escaperoom weten te redden… Het kon allemaal niet gek genoeg. Het opnieuw vormgeven aan deze tradities hielp ons om betekenis te geven aan de nieuwe situatie waarin we allemaal samen opgesloten zaten. En die eerste online ervaringen waren, wellicht daardoor, ook extra bijzonder en speciaal.
Inmiddels is corona niet nieuw meer. En daarmee lijkt ook het enthousiasme voor het organiseren van online rituelen en tradities af te nemen. We doen het wel, maar het koortsachtig zoeken naar en delen van nieuwere en nog leukere alternatieven lijkt te zijn verdwenen. En om eerlijk te zijn… ik kan ook geen online kerstquiz, escaperoom of videogroet meer zien. En toch maak ik er deze week weer een paar- want beter hebben we niet en ik wil mijn klas, mijn team en mijzelf toch het gevoel geven dat we samen het jaar afsluiten en samen deze lockdown weer door gaan komen. Waarom dan niet blijven zoeken naar nog betere en toffere alternatieven? Volgens mij zijn we tot de conclusie gekomen dat hoe leuk, hoe uitdagend, hoe grappig ook- online het op het gebied van tradities en rituelen niet wint van de fysieke ervaring.
Morgen mag ik even naar school. Onze examenleerlingen maken hun profielwerkstukken af en een leerling die naar een andere school gaat komt op afstand toch nog even fysiek afscheid nemen van de klas. Samen bellen we ze op in Teams. Als ik wegga neem ik mijn kerstpakket mee. Ik heb al gelezen dat ik eerste de code moet kraken voor ik erbij moet. Alweer een escaperoom…