Eigenlijk wil Dieter het niet alleen over ChatGPT hebben, de chatbot die AI-gegenereerde content maakt en waar iedereen mee (of van) wegloopt. Want ChatGPT is slechts het topje van de ijsberg.  “Ik zou bijna tegen het onderwijs willen zeggen, maak kennis met je nieuwe collega”, steekt Möckelmann van wal. We spreken elkaar via Teams. “AI biedt ons oneindig veel mogelijkheden, mits we ons ervoor openstellen. Maar ik zie nog heel veel hakken in het zand gaan.”

ChatGTP is in opspraak sinds de lancering november vorig jaar. Leerlingen gebruiken het niet alleen voor huiswerk maar zouden er complete (en unieke) verslagen, werkstukken en essays door laten schrijven die niet van ‘echt’ te onderscheiden zijn. Veel leraren maken zich zorgen. Hoe kijk jij hiernaar?

“Volgens mij gaat het erom dat een leerling een verslag maakt om iets te leren. Of hij dat nu zelf schrijft of laat genereren, zou geen verschil moeten maken. Om dit op te lossen zou de toetsing bij voorkeur mondeling plaatsvinden. Dan valt een leerling vanzelf door de mand als hij de informatie niet eens nagelezen heeft. Of je kunt dit soort werk gezamenlijk bespreken en nakijken. Misschien kan het aantal toetsen minimaliseren, zoals in Finland gebeurt. Er zijn andere manieren om de voortgang en het leerproces in de gaten te houden. Maar als het traditionele verslag of werkstuk faalt, dan betekent dat blijkbaar dat dit niet de vorm is waar we naartoe gaan. Laten we kijken naar wat wel mogelijk is.”

Het gaat er in ieder geval niet om hoe we ons ‘wapenen’ tegen deze ontwikkelingen, meent Möckelmann, maar hoe we ze in ons voordeel gebruiken. “Het doel van onderwijs is leerlingen en studenten klaarstomen voor wat er na hun opleiding op hen wacht. Ze gaan straks banen uitoefenen waarvan we het bestaan nu nog niet kennen. Dus in de schoolomgeving is het belangrijk om ze de juiste tools te geven. Om ze flexibel, adaptief en creatief te maken. Daarin is digitale geletterdheid een van de belangrijke pijlers. AI kan het leerproces voor ons allemaal enorm verrijken.”

Dat vraagt ook wat van scholen en leerkrachten

“Klopt. Scholen moeten digitaal ‘fit’ worden. Voor de leerlingen maar ook voor zichzelf. Velen zijn al goed bezig, sommige scholen hebben ChatGTP zelfs in het curriculum opgenomen. Jongeren zijn heel leerbaar als het om technologie gaat. We moeten hen leren hoe ze er het meest profijt uit kunnen halen. Hoe gebruik je ChatGTP: hoe stel je de juiste vragen? Hoe onderscheid en orden je informatie?

Maar je kunt niet leren autorijden van iemand die zelf geen rijbewijs heeft: daarom adviseer ik scholen te investeren in de digitale fitheid van medewerkers. Dus digitaal bewustzijn, digitale hygiëne, digitale vaardigheden en persoonlijk kennismanagement. Lesmateriaal op een usb-stickje, in een inbox van je mail of ergens op het bureaublad van een collega is echt verleden tijd.”

Maar er is ook angst, en weerstand, herkent Möckelmann. “Leraren die zeggen: wat ik nu doe werkt prima. Het onderwijs is een soort sociale familie, een cultuur waarin men niet geneigd is snel te veranderen. Er is ambitie, maar geen urgentie. Kijk wat we deden in de pandemie. In een paar dagen waren scholen over op een digitale leeromgeving. Het kán dus wel. Ik hoorde laatst iemand zeggen: AI zal ons werk niet overnemen, maar degene die AI begrijpt wel. In de jaren zestig werden televisies uit de woonkamer verbannen, in de jaren zeventig waren rekenmachines niet toegestaan in de klas omdat kinderen lui zouden worden. Het onderwijs verdient beter dan die ouderwetse opvattingen. Als je AI begrijpt, doe je jezelf een gunst.”

Is de urgentie er nu wel?

“Zeker. We kampen, eigenlijk al meer dan tien jaar, met een lerarentekort. Zolang het onderwijsleerproces afhankelijk is van de fysiek aanwezige leraar, ben je kwetsbaar. Je kunt je formatie op orde hebben, maar wat als er straks weer een griepgolf komt? Maar we hebben de technologieën om in te zetten. In een digitale fitte leeromgeving is er geen lerarentekort.”

Hoe ziet die digitaal fitte leeromgeving er uit?

“Wat ik tijdens dit interview vertel, kan ik ook aan zestig leerlingen vertellen. Of aan zesduizend. Ik kan een avatar van mezelf gebruiken die het verhaal in tig talen kan vertellen, helemaal naar wens. Die mogelijkheden zijn er al. Waarom niet een online geschiedenisles, en vervolgens fysiek aan de slag in een klein groepje? Je kunt de fysieke tijd zo beter gebruiken. Voor één op één contacten, voor wat een leerling echt nodig heeft. Na corona zei men ‘dat nooit meer’. Nee, we willen geen pandemie meer. Maar ga online doen wat online kán! Leren doe je niet alleen in een klaslokaal met een docent fysiek voor de klas. Mijn dochters bekijken een tutorial op YouTube over een rubiks cube en daarna kunnen ze het oplossen.”

Leraren hebben te maken met enorme werkdruk. “En weet je wat zo mooi is? Met generatieve AI, en dan bedoel ik niet alleen ChatGPT, maar ook presentatiegenerators, het creëren van afbeeldingen, het maken van video's en nog veel meer, zijn er allerlei handige tools beschikbaar om je vak, je lessen en je samenwerking met collega's een boost te geven en het allemaal wat makkelijker te maken. Maak er gebruik van! Je werkgeluk neemt toe, de werkdruk neemt af en je geeft het goede voorbeeld aan je leerlingen.”

Hoe zie jij de toekomst in het onderwijs voor je, met behulp van AI?

“AI zal de leraar nooit volledig kunnen vervangen, maar wel een waardevolle aanvulling zijn op het onderwijsproces. Ik geloof dat AI kan helpen om onderwijs veel meer af te stemmen op individuele behoeften en voorkeuren van leerlingen. Of denk aan een virtuele tutor voor individuele begeleiding. Ook zie ik mogelijkheden voor het gebruik van VR-brillen en andere technologieën om informatie interactief en visueel toegankelijk te maken. Houd bijvoorbeeld de ontwikkeling van de Apple Vision Pro in de gaten. Taalbarrières worden met AI overbrugd. En dan hebben we het niet eens gehad over data-analyses die leraren en besturen kunnen helpen om besluiten te nemen over bijvoorbeeld het curriculum. Ik zie eigenlijk alleen maar kansen die we nu moeten oppakken. Maar dan moeten wel alle neuzen dezelfde kant op. Het enige risico dat we niet kunnen nemen is achterblijven.”