Iedere generatie heeft een ander referentiekader. En dat is niet vreemd. Verschillende generaties zijn opgegroeid in een andere tijdgeest. Ze zitten in een andere levensfase en staan daardoor verschillend tegenover de wereld, werk, opvoeding, normen en waarden. In hun werk betekent dit dat zij allemaal op een andere manier oplossingen vinden voor uitdagingen die zij tegenkomen. Is dit erg? Nee. Sterker nog: door aandacht te hebben voor de inbreng van iedere generatie, kan een organisatie kennis, kunde en ervaring optimaal inzetten en de onderlinge samenwerking stimuleren. Dit wordt ook wel generatiemanagement genoemd. OBS de Schalm maakte hier de afgelopen jaren gebruik van, en met succes. Het team heeft nu een natuurlijker man-vrouw verhouding en is verjongd.
“De kennis en kunde van elke generatie optimaal inzetten en de onderlinge samenwerking stimuleren.”
Generatiemanagement op OBS Schalm
OBS de Schalm is gevestigd op schiereiland Katendrecht. De wijk maakt de laatste jaren een razendsnelle ontwikkeling door en heeft daardoor een zeer gemêleerde populatie. De kinderen op de school en het team van De Schalm zijn hier een goede afspiegeling van. De Schalm heeft met haar generatiemanagement vooral ingezet op een natuurlijker evenwicht in de man-vrouw verhouding. Het effect hiervan is dat het team is verjongd. Drie leerkrachten uit het team van de Schalm delen hoe zij tegen verschillende generaties in het onderwijs aankijken. Aan het woord Ingrid Roos (verbindende generatie, 55 jaar), Mark van Zoest (pragmatische generatie, 43 jaar) en Ivar van den Dool (millennial, 30 jaar).
Werken de drie collega’s eigenlijk graag samen met mensen van hun eigen generatie, of liever met verschillende generaties? Ingrid: “Omdat ik parttime werk, heb ik ieder jaar een duo-collega. Dat zijn eigenlijk altijd collega’s die ook van dezelfde generatie zijn als ik en dat bevalt goed. Ze hebben eenzelfde soort thuissituatie (partner, thuiswonende kinderen). Dit zorgt voor begrip en fijne gesprekken die niet altijd over het werk hoeven te gaan. Maar het totale team is divers en hierdoor leer je ook van elkaar en heb je elkaars kennis nodig om jezelf verder te ontwikkelen.” Ook Ivar heeft geen voorkeur. “Leerkrachten van mijn generatie zijn misschien wat meer op zoek naar vernieuwingen waar oudere generaties liever werken met de ‘tools’ die door de jaren heen voor hen goed gewerkt hebben. Mijn voorkeur gaat uit naar een divers en gemêleerd team. Elke generatie, ongeacht geslacht, is een rolmodel voor de leerlingen.”
Van elkaar leren
Verschillende generaties binnen één team kunnen elkaar enorm versterken. Een jongere collega die net start als leraar heeft baat bij een ervaren collega die hem of haar wegwijs maakt in het werk en in de organisatie. Tegelijkertijd helpt de jongere generatie ervaren krachten bij te blijven met ontwikkelingen en vernieuwingen in het veld. Denk bijvoorbeeld aan de technologische veranderingen of nieuwe werkvormen. Door goed gebruik te maken van generatiemanagement, kan een school de verschillende generaties verbinden, motiveren en elkaar laten versterken. Dat beamen ook de drie collega’s van de Schalm. Mark: “Mensen van verschillende leeftijden hebben expertise op verschillende gebieden. Het is heel waardevol als een startende leerkracht zijn energie en actuele inzichten deelt met een meer ervaren leerkracht. De ervaren leerkracht deelt zijn ervaring, tools en neemt vaak een relativerender rol aan.” Ook op het terrein van digitalisering hebben de generaties elkaar nodig, aldus Inge. “Dat kost mij meer tijd om onder de knie te krijgen dan leerkrachten die daarmee opgegroeid zijn. Op dit gebied heb ik dus heel veel aan de kennis van de jongere generatie.”
“De rol van de leerkracht verandert van jonge aangever naar nieuwsgierige oudere.”
Gebruik maken van verschillen
Elke generatie heeft zo haar behoeften die zorgen voor het opwekken van werkenergie. Aan scholen de taak om dit in kaart te brengen en te benutten, om bij te dragen aan de duurzame inzetbaarheid van de medewerkers. De drie collega’s kijken met een open blik naar de verschillen tussen generaties en waarderen elkaars kracht, bijvoorbeeld in de omgang met leerlingen. Mark: “Het grootste verschil in de omgang met leerlingen zie je vooral terug in de ‘meters’ die mensen gemaakt hebben met leerlingen. Starters lopen vaak aan tegen ordeproblemen en zouden hier mijns inziens beter in begeleid moeten worden, zowel op de PABO als in de eerste paar jaren van hun carrière. Dit is de fundering. Ervaren leerkrachten hebben meer tools in hun gereedschapskist. Het is mooi dat ze deze binnen een lerende schoolcultuur kunnen overbrengen op de minder ervaren leerkrachten.”
Juist de oudere collega’s blijken vaak een hele hoge mate van flexibiliteit hebben, aldus de collega’s. Ivar: “Maar ik ben wel van mening dat de kans groot is dat je als leerkracht met jaren ervaring het lastiger gaat vinden om met de steeds sneller groeiende jongere generatie om te gaan.” Dat wordt beaamd door Mark en Ingrid. In hun ogen heeft dit te maken met de mate waarin de leerkracht nog kan aansluiten bij de belevingswereld van het kind. Mark: “Misschien dat de rol van de leerkracht hierin verandert. Van jonge aangever naar nieuwsgierige oudere. Vooral de ontwikkelingen op het gebied van social media en ict gaan heel hard. Een jonge leerkracht biedt de vernieuwingen op dit vlak aan, die gaat nog mee met de ontwikkelingen. Een oudere leerkracht zal deze kennis uit de leerlingen moeten halen.”
Geleerd van de meester of juf
De drie collega’s kunnen elk wel een leraar noemen die voor henzelf een voorbeeld is geweest in hun vak. Ingrids gedachten gaan bij deze vraag direct naar een leerkracht uit haar jeugd; een beginnend leerkracht in de vierde klas (de huidige groep 6). “Hij was een voorbeeld voor mij, doordat hij niet zo afstandelijk als de andere leerkrachten was. Hij had oog voor iedere leerling. Ook na schooltijd had hij altijd tijd voor een praatje en als leerling voelde je je gehoord en gezien. Zo’n band wilde ik ook met mijn leerlingen krijgen.” Ook Ivar werd door zijn leerkracht geïnspireerd om het onderwijs in te gaan. “Mijn meester in groep 8 had naar mijn mening de perfecte balans tussen streng zijn en rechtvaardigheid. Ik geloof dat hij toen ook al rond de 45/50 was. Hij is mijn grote inspiratie geweest om zelf ook het onderwijs in te gaan.” Mark noemt als zijn grote voorbeeld zijn vroegere meester Hoogenboord. “Deze man had humor en de kwaliteit om bij elke leerling de juiste frequentie te vinden. Naast het fundament van orde is dit naar mijn mening de essentie van een goede leerkracht.”
“Zoek de juiste golflengte van collega’s en leerlingen en maak oprechte connecties.”
Behouden voor de toekomst
Over de vraag wat de leerkrachten mee willen geven aan de toekomstige generatie onderwijspersoneel hoeven zij niet lang na te denken. Ivar roept op om altijd te willen blijven leren en ontwikkelen. “Op dit moment is de ontwikkeling van technologie al bijna niet meer bij te benen en is er nog altijd een exponentiële groei - alles lijkt zich steeds sneller te vernieuwen. Ook het onderwijs moet meegroeien. Ik hoop dat deze generatie zijn best zal blijven doen om constant mee te ontwikkelen in de vooruitgang van het onderwijs.” Je moet flexibel zijn, dat drukt ook Ingrid haar toekomstige collega’s op het hart. “Iedere dag is verschillend en het loopt soms heel anders dan dat je het hebt voorbereid. Het is hard werken, maar het geeft heel veel voldoening als de leerlingen stappen in hun ontwikkeling maken.” “En probeer niet in hokjes en labels te denken” vult Mark aan. “Zoek de juiste golflengte van collega’s en leerlingen en maak oprechte connecties. Heb aandacht voor orde en voorbereiding. En maak bovenal veel lol!”