Losse autobanden stapelen, zwaaien aan een touw tussen de bomen en dammetjes bouwen bij stromend water. Steeds meer scholen toveren hun plein om tot één groot avontuur. Risicovol? Of gewoon hartstikke leuk en leerzaam?
‘Vroeger hadden we een ‘heldenplein’ dat was gesponsord door Nike’, vertelt Adrie Notenboom, leerkracht en medewerker ouderbetrokkenheid bij obs De Kameleon, locatie Fazantstraat. ‘We kregen een basketbalpaal met drie korven maar die zijn inmiddels een beetje versleten. Het plein is ook wel erg stenig en we hadden behoefte aan iets anders en aan wat meer groen. Zo ontstond het idee voor een groen en avontuurlijk schoolplein. Kunstenares en buurtbewoonster Christine Zaalveld heeft ervaring met schoolpleinen en wilde ons graag helpen. Samen met de kinderen, de ouders en leerkrachten hebben we een ontwerp bedacht. En het resultaat is prachtig. Een enorm klimtoestel tussen de bomen met schommels en een klautertouw, een zitkuil voor buitenlessen en een grote houten drakenkop waar iedereen op kan klimmen, die de kinderen zelf hebben uitgekozen.’
Veel gezelliger
Een deel van het steen is blijven liggen dus rennen, fietsen en met de bal spelen, kunnen de kinderen nog steeds. Maar ze kunnen nu ook klimmen, zwaaien en in het groen bezig zijn. Kortom, het plein is veel breder inzetbaar en leerlingen kunnen echt kiezen wat ze willen doen. ‘Op het nieuwe plein is het ook veel gezelliger’, gaat Notenboom verder. ‘Vroeger hadden we geen hoekjes of bankjes om op te zitten. Na school vertrokken ouders meteen weer naar huis en bleven de kinderen nauwelijks spelen. Het nieuwe plein nodigt veel meer uit tot ontmoeten en ouders blijven echt zitten om een praatje te maken.’ Hoewel het spelen op het nieuwe plein absoluut uitdagender is dan op het oude plein, gaat er eigenlijk nooit echt wat mis. ‘Natuurlijk valt er wel eens iemand’, zegt Notenboom. ‘Maar kinderen weten zelf over het algemeen heel goed wat ze wel en niet aan kunnen. Leerkrachten kennen de kinderen ook en weten bij wie ze even extra moeten opletten.’
Liever geen gebroken arm
‘En zo moet het ook’, zegt pedagoog Martin van Rooijen. Hij deed onderzoek naar ‘risicovol’ spelen en het inzetten van ‘loose parts’, losse onderdelen zoals autobanden en kratten, als speelelement op het plein. Een avontuurlijk en uitdagend plein creëren is één ding, maar daarmee ben je er volgens Van Rooijen nog niet. De regels op het plein, hoe je die als leerkracht hanteert en hoeveel ruimte je ieder individueel kind geeft, dat is eigenlijk net zo belangrijk. ‘Avontuurlijke pleinen stimuleren de creativiteit’, merkt hij op. ‘Er ontstaat een ander spel en kinderen die normaal niet met elkaar spelen, trekken nu ineens wel samen op.’ Natuurlijk gaat er wel eens wat mis en zijn er wel eens schrammetjes en bulten. Juist daar leren kinderen volgens Van Rooijen van.
Risicocompetent
De vraag is natuurlijk hoe ver dat risico mag gaan? Is een gebroken arm acceptabel? Of ligt daar de grens? Van Rooijen: ‘Scholen willen geen boze ouders op hun dak en denken vaak ‘dát willen ouders niet’. Dat is een enorm dilemma waar leerkrachten mee worstelen.’ Volgens Van Rooijen overigens onterecht want ieder kind zoekt risico op zijn eigen niveau. ‘Een 11-jarige neemt een heel ander risico dan een 3-jarige. Toch is dat beetje spanning en risico precies wat kinderen interessant vinden aan hun spel. Het maakt ze risicocompetent. Als ik diezelfde vraag overigens aan ouders stel, zeggen ze vaak ‘natuurlijk liever geen gebroken arm, maar het hoort er wel bij. Buiten schooltijd kan het ook gebeuren.’
Spannende boomhut
Discussie is er op Openbare Daltonschool De Margriet eigenlijk nauwelijks. Sinds de school in Blijdorp subsidie van de gemeente kreeg voor groene en avontuurlijke pleinen, is ook hun plein flink op de schop gegaan. Een waterpomp midden op het plein met stromend water zodat je dammetjes kunt bouwen in de modder. Grote, ruige boomstammen en een spannende boomhut aan het eind van modderstroom. ‘Kinderen gaan soms harstikke vies naar huis’, zegt conciërge Vincent Geerders, die als lid van de tuincommissie meedacht over het ontwerp voor het avontuurlijke schoolplein. ‘En ze leren hun eigen grenzen kennen. Ouders die hun kinderen op onze school inschrijven, weten dat we dit plein hebben en wat er allemaal kan gebeuren. Op een openbaar plein is ook niet altijd zicht en daar val je ook niet altijd op zachte rubberen tegels.’
Gewoon heel veel lol
Bij spelen loop je nu eenmaal een beetje risico. Daar leer je júist van en -het allerbelangrijkste - zo vindt Geerders ‘onze leerlingen hebben gewoon heel veel lol en ze bedenken telkens nieuwe dingen. En eigenlijk gebeurt er praktisch nooit wat. De kinderen weten zelf heel goed wat ze wel en niet aan kunnen. Vallen ze een keer, dan weten ze voor de volgende keer ook meteen dat ze misschien niet zo hard met het touw moeten zwaaien. Of wel, maar zich net wat beter moeten vasthouden.’ De splinters laat Geerders overigens meestal maar zitten. ‘Als ik zelf met een pincet in die kleine vingertjes ga zitten pielen, wordt het alleen maar erger. Meestal gaat zo’n splinter er vanzelf wel uit.’
Martin van Rooijen zoekt scholen die interesse hebben in een project ‘Spelen met Spullen’: het spelen met loose parts en het begeleiden van risicovol spelen. Contact via martin.vanrooijen@phd.uvh.nl