Scholen zijn vandaag de dag steeds meer verankerd in de wijk. In Binnenstebuiten! kijken we hoe scholen samenwerken met maatschappelijke partners in de omgeving. In deze aflevering: Maaltijdservice Betty Kookt kokkerelt met leerlingen van het voortgezet speciaal onderwijs Herenwaard in Rotterdam-IJsselmonde.
'Je mag de champignons snijden', zegt Liesbet Brouwer - initiatiefnemer en eigenaresse van Betty Kookt - tegen Rafie. Ze doet er één voor. 'Kijk zo, het onderkantje eraf halen en dan in plakjes snijden.' Rafie knikt en gaat aan de slag, onderwijl druk kletsend en lachend met de andere leerlingen in de keuken.
Twee vliegen
We zijn op de Herenwaard, voortgezet speciaal onderwijs voor zeer moeilijk lerende kinderen. De leerlingen hebben allemaal een verstandelijke beperking, een IQ van 50-55 of lager. 'Onze leerlingen kunnen het beste met hun handen werken', zegt Gitte Nagel. Nagel is docent en stroomcoördinator op school en daarnaast verantwoordelijk voor het onderdeel arbeid. 'Hier op school leren ze vaardigheden gericht op de sectoren dienstverlening, groen, wasserij en dus ook horeca. Een deel van hen zal straks uitstromen naar (begeleide) arbeid, van anderen verwachten we dat ze naar een dagbesteding zullen gaan.'
'We verzorgen een goede maaltijd voor de ouderen en gelijktijdig brengen we de jongeren iets nieuws bij.'
Sinds mei 2014 bereidt Brouwer de maaltijden van Betty Kookt in de keuken van de Herenwaard. Betty Kookt is een maaltijdservice waarbij mensen online of telefonisch verse, gezonde en biologische maaltijden bestellen en aan huis bezorgd krijgen. Als het even kan werken de leerlingen vijf dagen per week in de keuken; ze wassen en snijden de groenten, roeren door de pannen, helpen bij de afwas en het schoonmaken van de keuken én bezorgen de maaltijden (onder begeleiding). 'De klanten zijn vooral ouderen die eens wat anders willen dan diepvriesmaaltijden, maar ook jonge mensen die geen zin hebben om te koken en toch een gezonde maaltijd willen eten.' Twee vliegen in één klap, stelt Brouwer. Want hoewel het niet gepland was dat zij met haar startende onderneming onderkomen in de school zou krijgen, vielen alle puzzelstukjes op hun plek. 'We verzorgen een goede maaltijd voor de ouderen en gelijktijdig brengen we de jongeren iets nieuws bij.'
Leren werken
Het menu wisselt iedere week. Deze week staat er onder andere hete bliksem op het menu. De goedlachse Xaabsade schilt de appels voor de appelmoes. Met een dunschiller haalt hij de schil er in één stuk af en snijdt het klokhuis eruit. 'Van Liesbet geleerd', vertelt hij trots. Hij spreekt moeizaam Nederlands en houdt zich niet bezig met de anderen. Na de laatste appel wast hij de vaat af. Achter hem tuurt een jongen uit het raam, een paprika onaangeraakt voor zijn neus. Geen zin meer. Na wat aansporing van de klassenassistent begint hij toch te snijden.
'Deze leerlingen moeten leren werken', zegt Nagel. 'Het werktempo is over het algemeen laag en het ontbreekt vaak aan doorzettingsvermogen. Dan zeggen ze na een uurtje ‘ik ben moe, ik ga vanmiddag niet meer’. Zo werkt het niet. Ze moeten leren om lange tijd achter elkaar praktisch werk te verrichten en tempo te houden, ook als je er even geen zin in hebt.' Om deze doelstelling te behalen creëert de Herenwaard zoveel mogelijk oefensituaties. Gesimuleerde oefensituaties binnen de school middels praktijklessen en -opdrachten, maar ook (groep)stages in het bedrijfsleven en leerwerktrajecten buiten de deur. Altijd zoveel mogelijk met gesloten portemonnee. Nagel: 'We willen de drempel van de school lager maken en ons sterker profileren in de wijk. Als mensen en bedrijven in de wijk zien wie wij zijn en wat we kunnen, komt daar ook weer werk uit.' Blijkt een leerling goed en zelfstandig te kunnen werken, dan is het mogelijk dat hij of zij daar een (vakantie)baan aan over houdt. 'Dat is dus wel een extra motivatie om je stinkende best te doen.'
'Als de pauzebel gaat, kun je niet ineens de lasagne uit je handen laten vallen als er nog een paar vellen gelegd moeten worden.'
Stap voor stap
Met Betty Kookt heeft de Herenwaard een bedrijf de school in gehaald, bovendien iemand met passie voor koken. Dat maakt het echt. Brouwer: 'Als de pauzebel gaat, kun je niet ineens de lasagne uit je handen laten vallen als er nog een paar vellen gelegd moeten worden. En deze maaltijd moet vanmiddag bezorgd worden, dat kan niet wachten.' Brouwer betrekt de leerlingen zoveel mogelijk bij het hele proces. Van het snijdwerk tot het bezorgen aan de deur. 'Dat maakt het heel leuk voor leerlingen, dat ze daadwerkelijk zien waar het gerecht naar toe gaat. Klanten vinden het ook leuk als er een leerling aanbelt. Dat is het stukje maatschappelijk betrokkenheid.'
Nagel: 'Vroeger werd hier op school ook gekookt, maar dat werd alleen intern verkocht. Liep een leerling te leuren met een bakje spaghetti - daar zijn we nu vanaf.'
Brouwer, die de Hoge Hotelschool heeft afgerond, gebruikt de keuken van de Herenwaard in ruil voor het werken met leerlingen. Omdat Brouwer zelf geen onderwijsbevoegdheid heeft, is er altijd een docent aanwezig in de keuken om de leerdoelen te bewaken. Voor Brouwer best even wennen om met deze doelgroep te koken. 'Ik heb altijd een hoog werktempo, maar tegen deze leerlingen kun je niet zeggen ‘ga de uien maar snijden’. Je moet alles stap voor stap uitleggen en voordoen, heel duidelijk en precies zijn.'
Inspireren
Niet iedereen vindt het leuk om aardappels te snijden of om af te wassen, erkent Brouwer, maar ook dat hoort erbij. 'Er zijn heel veel leerlingen die echt voldoening uit het werk halen en misschien wel naar een baan in de horeca toestromen.' En daar zit voor Brouwer de voldoening. 'Voor de zomervakantie liep hier een meisje mee in de keuken. Zij las op een gegeven moment zelf een recept uit een kookboek en ging aan de slag. En vorige week werkte ik met een jongen uit een andere groep, die wilde later kok worden. Na de bel moest ik hem echt de keuken uitzetten, want hij wilde niet meer weg!'
Als het aan Brouwer ligt wordt Betty Kookt nog veel groter, maar blijft wel gevestigd in de Herenwaard. De moestuin en de professionele keuken bieden genoeg mogelijkheden voor de toekomst. 'Het is een ontzettend leuke doelgroep om mee te werken', zegt Brouwer. 'Ze zijn niet zo standaard, hebben allemaal hun eigen talenten en voorkeuren. Het lijkt mij fantastisch als ik leerlingen kan inspireren en helpen om echt in de horeca terecht te komen.'