Ze kijken elke keer even vreemd op, als ik met mijn stoet leerlingen het stemlokaal in kom lopen. Onze school is tijdens verkiezingsdagen een stemlokaal en dat is voor mij een uitgelezen moment om de kinderen te laten ervaren wat burgerschap inhoudt...
Een klas is een minimaatschappij op zich. Met dezelfde gebeurtenissen, emoties, karakters, regels, normen en waarden als bij ons in de volwassen wereld. Alleen dan op kleinere schaal en niet altijd met een even grote impact. Maar desalniettemin wel een maatschappij, waarin je leerlingen voorbereidt op de ‘grote echte wereld’. En dus probeer ik de leerlingen daarbij te betrekken waar ik kan.
De dagen voor de gemeenteraadsverkiezingen van afgelopen maart sprak ik met de kinderen dan ook veel over de verkiezingen. Mijn vriend en ik hebben het er wel eens over dat wij vroeger voor ons gevoel helemaal niet zo bezig waren met dit soort ‘grote-mensen-dingen’. Ik kan me ook niet herinneren dat mijn juf en meester hier met ons over spraken. Wel herinner ik me dat ik met mijn vader mee mocht naar het stemlokaal en dat ik dat ontzettend interessant vond. Het moment dat ik voor het eerst mijn stem mocht laten horen was voor mij heel bijzonder! Wát ik ging stemmen was niet duidelijk, dát ik ging stemmen kon niet duidelijker zijn. Mijn moeder heeft mijn zusje en mij altijd op het hart gedrukt dat er ooit vrouwen op de barricades hebben gestaan om te zorgen dat vrouwen mochten stemmen. Voor mij is stemmen geen recht maar een plicht.
Natuurlijk ben je als juf objectief als het gaat om het overbrengen van kennis over hoe de verkiezingen in hun werk gaan, hoe de democratie in elkaar zit, welke partijen er meedoen en waar ze voor staan. Toch zit er in al het onderwijs dat je geeft ook een stukje van jezelf.
Zo vertel ik de meiden in mijn klas altijd tijdens de verkiezingen dat ze me moeten beloven later altijd te stemmen. En geef ik een mooie impressie van vrouwen die op de barricades staan om te vechten voor ons stemrecht. Dat levert altijd een vermakelijk momentje op in de klas.
Als het even kan neem ik de klas mee naar het stemlokaal om ze te betrekken bij het proces van het stemmen. En elke keer vinden ze het weer heel bijzonder. We bekijken de stempassen, bespreken waar ze voor zijn en na elke stap laat ik hen vertellen over wat ze hebben gezien. Het lijken allemaal kleine en misschien triviale dingen, maar het zorgt voor veel gespreksstof.
Natuurlijk krijg ik ook elke keer de vraag wat ik stem. Altijd antwoord ik dat mijn stem privé blijft. Ze hebben altijd wel één partij in hun hoofd waar ze van denken dat het echt een slechte partij is en lichtelijk geschrokken vragen ze dan of op die partij ga stemmen? Dat was niet het geval vertelde ik ze. Maar ook die partij heeft vast wel één standpunt waar zij zich in kunnen vinden. Elke partij heeft namelijk minimaal één punt waar jij je in kan vinden of begrip voor op kan brengen. En de partij waarop je wél stemt heeft ook echt wel één standpunt waar je het niet mee eens bent.
Uiteindelijk komt zo’n gesprek neer op een gesprek over keuzes. Hoe maak je keuzes? Hoe weeg je voors en tegens tegen elkaar af? Wat vind je het belangrijkste punt om je keuze op te baseren? Wat zijn de gevolgen van je keuzes voor jou, anderen en je omgeving? En, minstens zo belangrijk, hoe ga je ermee om als jouw keuze niet de keuze is van de meerderheid?
Het leukste moment is eigenlijk nog wel het moment dat ouders bij me binnenlopen om me te vertellen dat ze opeens veel meer onderzoek hebben gedaan naar de partij van hun keuze omdat hun kinderen er zoveel vragen over hadden! En ik denk aan die ene moeder die een paar jaar geleden bij me binnenkwam om te vertellen dat ze eigenlijk niet wilde stemmen maar toch gegaan was. Haar dochter had thuis veel bombarie gemaakt om uit te leggen dat er ooit vrouwen op de barricades hadden gestaan om te zorgen dat wij vandaag mogen stemmen...
Renée over burgerschap op de basisschool:
Burgerschap is in te delen in kennis, vaardigheden en de combinatie ervan; namelijk het toepassen van je kennis en vaardigheden in situaties in de praktijk. Kennis over de maatschappij waarin we leven en de regels en afspraken die we met elkaar hebben gemaakt om te zorgen dat iedereen het hier zo goed mogelijk kan hebben. Kennis over de geschiedenis van ons land en kennis over de geschiedenis van de stad waarin je leeft. Opdat je beter begrijpt waarom de dingen soms gaan zoals ze gaan. En zodat het beter lukt om je eigen mening te vormen over wat er om je heen gebeurt.
Veel van deze kennis komt terug in vakken als geschiedenis, aardrijkskunde en bijvoorbeeld in Nieuwsbegrip, een methode voor begrijpend lezen aan de hand van teksten uit de actualiteit. Nieuwsbegrip is bij uitstek geschikt voor een goed gesprek over dat wat er om ons heen gebeurt. Ook hoor ik vaak collega’s over de stelling van het Jeugdjournaal. Een mooi momentje om kinderen te leren hun mening te vormen en te onderbouwen met geldige argumenten. Al deze vaardigheden spelen een rol bij burgerschap, en komen bovendien weer terug in vakken als taal en sociaal-emotionele vorming.